Blik in de toekomst
Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. De transportsector doet er dan ook alles aan om jonge chauffeurs te werven. Maar heeft die jeugd nog wel een toekomst achter het stuur, gezien de opkomst van zelfrijdende trucks, “truck platooning” en andere vormen van automatisering/robotisering? En zo ja, hoe ziet die toekomst eruit?
Zelfrijdende vrachtwagens, “truck platooning”. Innovatieve rijtaakondersteuning die cruise control ver achter zich laat. Slimme wegen die aangeven wat de veiligste en meest efficiënte routes zijn. E-call om automatisch hulpdiensten in te schakelen bij een incident. Als je vakbladen en futurologen mag geloven, krijgt de vrachtwagenchauffeur heel wat voor de kiezen.
Arjen van Halem van STZ advies en onderzoek schreef in 2017 in opdracht van de European Transport Workers’ Federation (ETF) een rapport over de automatisering binnen het beroepsgoederenvervoer. En dan vooral toegespitst op de positie van de vrachtwagenchauffeur tegen de achtergrond van de technologische ontwikkelingen in het wegtransport. Voor VNB magazine beantwoordt hij hieronder een aantal vragen.
Welke zijn de belangrijkste technologische ontwikkelingen waarmee de vrachtwagenchauffeur in de toekomst te maken krijgt?
‘De toekomst is nu al begonnen. Stap voor stap worden rijtaakondersteunende automatische systemen in de truck geïnstalleerd. Veel is er al, zoals standaard LDW (waarschuwing bij dreigende rijbaanoverschrijding) en FCW (waarschuwing bij dreigende botsing) of is zelfs wettelijk verplicht voor trucks, zoals AEBS (noodremsysteem). Dit is dan nog het laagste automatiseringsniveau waarbij de rijtaak volledig in handen is van de chauffeur. Volgende stappen zijn Adaptive Cruise Control of Lane Keeping Assist dat het voertuig binnen de lijnen houdt.’
‘De auto-industrie werkt hard aan systemen die de rijtaak van de chauffeur geheel of gedeeltelijk kunnen overnemen. Het eindpunt (niveau 5) lijkt een zelfrijdend voertuig zonder chauffeur. In gecontroleerde en vereenvoudigde omgevingen als een containerterminal of een parkeergarage kan dit al (niveau 4). Op de openbare weg met andere verkeersdeelnemers is er nog een heel lange weg te gaan.’
‘In de tussenfase wordt de truck voorzien van steeds meer sensoren en camera’s, ook om de chauffeur in de gaten te houden. Want de chauffeur moet wel blijven opletten, ook als vrijwel alle rijtaken zijn geautomatiseerd.’
‘Tegelijkertijd worden voertuigen steeds meer verbonden met de fabrikant (technische gegevens), veiligheidssystemen (E-call), de weginfrastructuur en andere voertuigen. Een voorbeeld is truck platooning waarin twee of meer trucks gecoördineerd in konvooi rijden. De truck wordt zo meer en meer onderdeel van een transportsysteem.’
Gaat dat allemaal op korte termijn gebeuren of is het nog toekomstmuziek?
‘Het inbouwen van rijtaakondersteunende automatische systemen zal stap voor stap verdergaan. Het tempo hangt af van de markt (het “businessmodel”) en wettelijke mogelijkheden en verplichtingen. Wat dat eerste betreft: meer automatisering betekent veel meer sensoren en meer chips, dus wordt de truck veel duurder. Terwijl een zelfrijdende truck tot en met niveau 3 en zelfs bij niveau 4 nog steeds een chauffeur nodig heeft. Een BBC-documentaire concludeerde in 2018 over niveau 3 “no point”, zinloos.’
‘Een recente ontwikkeling is dat de auto-industrie wel doorgaat met het ontwikkelen en inbouwen van automatische systemen, maar verder de aandacht verlegt van automatiseringsniveau 2 en 3 naar niveau 4. Voor trucks betekent dat het rijden op aparte autosnelwegen tussen logistieke centra, bijvoorbeeld tussen de Maasvlakte en de distributiecentra in Waalwijk.’
‘Veel rapporten over de toekomst bevatten alleen scenario’s. Dit zijn geen voorspellingen, maar mogelijke toekomsten om na te denken over beleid. De voorspellingen worden steeds voorzichtiger. In roadmaps worden steeds kleinere stappen gezet. Futuristische concepten van de auto-industrie zijn vooral marketing. Onafhankelijke experts verwachten autonome trucks niet voor 2060 op de openbare weg.’
Maken deze ontwikkelingen de vrachtwagenchauffeur overbodig? Bestaat het beroep van vrachtwagenchauffeur nog over 10/20/30/40 jaar?
‘De komende tientallen jaren blijft de vrachtwagenchauffeur noodzakelijk. Ook de auto-industrie stelt dat (“self driving is not driverless”). Wellicht worden er wel nieuwe vervoersconcepten ontwikkeld met remote control voertuigen zonder cabine op specifieke trajecten, zoals nu al met passagiers-shuttles gebeurt.’
Verandert het beroep van vrachtwagenchauffeur? Wordt de trucker zoals je hier en daar leest een rijdende kantoorbediende of mobiele accountmanager?
‘Het werk zal wel gaan veranderen. Vergelijk het maar met een operator of een piloot. Veel gaat automatisch, maar de chauffeur moet wel kunnen ingrijpen als het nodig is. De beelden van een chauffeur/passagier die op een draaistoel een krantje leest scheppen een vals beeld. Wel zal de chauffeur meer en meer als onderdeel van een logistiek systeem gaan werken.’
Welke ontwikkeling/verandering heeft het meeste impact op de vrachtwagenchauffeur?
‘Kijken blijft belangrijk, maar ook komen steeds meer camerabeelden en sensoren met signalen. Dit maakt de chauffeur steeds meer afhankelijk van techniek. Lastig is dat systemen nog niet optimaal werken voor de chauffeur. AEBS is hiervan een voorbeeld (remmen op onverwachte momenten).’
Vragen de nieuwe ontwikkelingen een andere opleiding tot de functie van vrachtwagenchauffeur?
De opleiding moet huidige en toekomstige chauffeurs leren omgaan met alle nieuwe systemen. Niet alleen hoe de techniek werkt, maar ook wat het betekent voor hun rol als chauffeur.’
Hoe kan een vrachtwagenchauffeur zich voorbereiden op de technologische veranderingen?
‘Dat begint met het inzicht dat vrachtwagenchauffeurs nog decennia lang nodig zijn. Ondanks de vele voorspellingen die het tegendeel beweren. De rijtaak kun je voor een groot deel automatiseren, maar de functie van chauffeur nog lang niet. Het is verstandig om je te blijven oriënteren op nieuwe ontwikkelingen en zoveel mogelijk opleidingen te volgen. En waar mogelijk (met collega’s of via de ondernemingsraad) een actieve rol te spelen bij de aanschaf van nieuwe trucks.’
Wordt het er voor een vrachtwagenchauffeur leuker op?
‘Lastig om dit zo te beantwoorden. Hangt ook erg af van de persoon. De fysieke belasting wordt minder, maar de psychische belasting wordt mogelijk juist groter. De vrijheid wordt steeds minder (logistieke planning, blackbox etc), maar er zijn kansen om meer als onderdeel van een team te werken.’