Lessen over de valkuilen van het mooiste beroep ter wereld


Als er iemand is die weet wat jongeren in het beroepsgoederenvervoer beweegt, dan is het Josy Snijders wel. Samen met zijn onafscheidelijke kompaan Rieks Hofman verzorgt hij namens de FNV al meer dan dertig jaar gastlessen voor aankomende vrachtwagenchauffeurs. En de amicale Limburger, inmiddels al jaren pensionado, kent zijn pappenheimers.

Dertig gastlessen per jaar

Zo’n dertig gastlessen per jaar geeft Josy Snijders aan leerlingen van het mbo die daar de bbl-opleiding Transport en Logistiek volgen. Lessen over het werk en het belang van de FNV en van Stichting VNB. Snijders: ‘Dat komt neer op zo’n 400 leerlingen per jaar. Kun je nagaan, in al die jaren. Wij hebben heel wat docenten op die roc’s overleefd'.

Snijders en Hofman geven hun lessen op alle niveaus van het mbo. ‘Aanvankelijk alleen aan vrachtwagenchauffeurs in opleiding, later ook aan leerlingen Logistiek. Elke les duurt anderhalf uur. Dat is best lang, zeker voor jongeren die per week vier dagen werken en één dag naar school gaan. Maar meestal weten we hun aandacht wel vast te houden.’

Natuurlijk zijn er uitzonderingen. ‘Ooit was er een jongen die onder mijn praatje in slaap viel. Maar dat lag niet aan de les. Hij bleek een groot liefhebber van Amerikaanse sporten te zijn en was ’s nachts opgebleven voor de Super Bowl, de kampioenswedstrijd in het American football. Vandaar.’

Josy Snijders legt uit voor een klas van vrachtwagenchauffeurs in opleiding. Collega-gastdocent Rieks Hofman kijkt toe.

Vruchtbare bodem

Over het algemeen valt hun vakbondswoord op vruchtbare bodem. ‘Wij geven les over de collectieve arbeidsovereenkomst, over rechten en plichten naast de cao, over pensioenen. Leerlingen vinden vooral pensioenen interessant. Dat had ik niet gedacht. Maar dat ligt ook aan de docenten. Die bereiden dat voor. Ik had gewild dat ík vroeger zoveel over pensioenen had geweten.’

In het begin kan de leerstof een beetje droog zijn, geeft Snijders toe. ‘Maar ze krijgen er wel allemaal mee te maken. We houden ze voor: je hebt soms een meningsverschil met je ouders; dat kun je ook met je baas krijgen. Dan is het handig als je weet waar je je recht kunt halen. We wijzen op het bestaan van Stichting VNB, die je hierin gratis kan helpen. Een advocaat kost al gauw 400 euro per uur. En problemen zijn nu eenmaal niet uit te sluiten, zeker niet in de Transport en Logistiek!’

Bij aankomende chauffeurs krijgt de verblijfkostenvergoeding veel aandacht. Snijders: ‘We hebben vaak te maken met 16- en 17-jarigen, die nog niet kunnen rijden. En de oudere leerlingen die hun groot rijbewijs wél hebben, mogen tijdens hun mbo-opleiding van hun werkgever vaak nog niet achter het stuur. Maar ook bijrijders hebben volgens de cao recht op verblijfkostenvergoeding. Dat weet niet iedereen. Het heeft ons 15 jaar gekost om dat de werkgevers aan het verstand te brengen.’

Snijders komt op stoom: ‘Chauffeurs kunnen voor hun verblijfkostenvergoeding terugvallen op de black box, bijrijders niet. Het FNV Urenboekje is dan een uitkomst voor die jongens. Daarin kunnen ze alles precies zwart-op-wit bijhouden. Dat helpt heel goed.’

Loon berekenen

De leerlingen moeten in de gastlessen van de FNV ook hun loon berekenen. ‘Dat is lachen, en om te huilen tegelijkertijd. We laten het ook docenten doen. In al die jaren heeft zegge en schrijve één leerling het goed gehad. En één leraar. Het is toch ingewikkelder dan ze denken. Die jongens zijn onwetend. We drukken ze op het hart: eis een contract met 40 garantie-uren per week. Heb je problemen met je loon, kijk naar de VNB Looncheck App, kijk op de website of bel even met VNB.’

Over contracten gesproken… Snijders: ‘Ze hebben geen idee wat erin moet staan, vergeten de meest basale zaken. Naam en adres van henzelf en van hun werkgever. Alle leerlingen hebben een contract. Ze weten er weinig van, maar hebben wel allemaal ondertekend. Ze hebben het ook allemaal over een nul-urencontract. Dat bestaat helemaal niet! Ze moeten minimaal drie uren betaald krijgen. Als je ze dat vertelt, zie je ze opveren. Dat kunnen ze goed gebruiken, ook bij hun bijbaantjes.’

De raadgevingen worden snel opgepikt. ‘We hadden er zelfs eentje die tijdens de les naar de wc ging en daar met zijn baas belde. Zo van: “Hier wordt door twee mannen van de FNV gezegd dat ik wél recht heb op onkostenvergoeding”. Daar kan ik van genieten, ja.’

Volgens Snijders zitten leerling-chauffeurs lang niet altijd op de vrachtwagen. ‘Ze worden vaak ingezet bij het laden en lossen in de loods. Al is er na de crisis wel wat meer ruimte gekomen voor bijrijders.’

Zonder diploma

In de opgebloeide economie en de huidige, enorme vraag naar chauffeurs loert voor hen die al wel op de vrachtwagen zitten, dan weer een ander gevaar. ‘Als ze tijdens hun opleiding het groot rijbewijs hebben gehaald én de verklaring van vakbekwaamheid Code 95 binnen hebben, mogen ze al achter het stuur. Dat is ook een valkuil. Halen ze hun rijbewijs, krijgen ze hun Code 95, gaan ze vervolgens van school af zonder diploma om fulltime te gaan werken. Wij raden ze dat ten strengste af; zo beperk je je mogelijkheden op de arbeidsmarkt.’

Nog iets waarover Snijders zich heeft verbaasd: ‘Ze willen allemaal zzp’er worden. Dat stamt nog uit de crisistijd. Wij houden ze de financiële kwetsbaarheid voor, wijzen op het belang van een pensioenregeling. Velen haken dan af als “eigen rijder”. Willen ze ineens allemaal in loondienst, met een vast loon, pensioenvoorziening en onkostenvergoedingen.’

Snijders heeft ervaren dat de mbo-leerlingen een wel heel rooskleurig beeld van de transportsector hebben. ‘Betalingen, hoe met personeel wordt omgegaan; ze hebben er geen weet van. Ze krijgen opdrachten van een chauffeur, er is nauwelijks een menselijke behandeling. Ja, als ze iets verkeerd hebben gedaan of ze komen te laat.’

Snijders en Hofman onthouden de aspirant-truckers de wantoestanden in de sector niet. ‘De leerling-managers proberen we erop te wijzen dat er ook een menselijke, humane wijze van leidinggegeven bestaat. Zo hopen we dat ze later niet zulke hufters worden als er nu soms in bedrijven rondlopen. Het is zo belangrijk dat ze dit horen.’

De gastlessen bevatten heus niet alleen waarschuwingen, bezweert Snijders. Vrachtwagenchauffeur is het mooiste beroep ter wereld; dat brengen we ze óók bij. Daar beginnen we mee. Maar we geven wel de valkuilen aan. Wij van de vakbond hebben het beste met de sector voor. De laatste algemene staking in de sector was in 1985, dat zegt genoeg. We moeten het samen doen.’